MyStigma

Je serais bien l’enfant abandonné sur la jetée partie à la haute mer, le petit valet, suivant l’allée dont le front touche le ciel.
Arthur Rimbaud.

1. Αρχική
2. Πολιτική
3. Υγεία
4. Πολιτισμός
5. Πόλη
6. About
7. Επικοινωνία

Η θλίψη για το τέλμα που βιώνει ο δυτικός τρόπος ζωής δεν έχει ορατό τέλος. Η Ελλάδα συνιστά ένα σπουδαίο παράδειγμα της παρακμής του δυτικού πολιτισμικού μοντέλου. Η οικονομία βρίσκεται σε περιδίνηση, το θεμέλιο του δικαίου αγνοείται, οι αναμενόμενες κοινωνικές ισορροπίες έχουν κουρελιαστεί.

Σε αυτό το σκηνικό παρακμής, αναζητά κανείς συνέχεια το άλλο παράδειγμα, την ερμηνεία εκείνη που θα μεταλλάξει αυτή την ατμόσφαιρα φαυλότητας και θα γεννήσει και πάλι την αισιοδοξία. Δεν ισχυρίζομαι ότι τα καταφέρνω, αλλά και μόνο η ανασκόπηση θέσεων γραμμένων ήδη το 1955, που αποδείχτηκαν τόσο, μα τόσο προφητικές, είναι ικανή να αναστείλει για λίγο την επίπονη συνείδηση της παρακμής μας. Σε ποιά θέση αναφέρομαι; Αυτή που εξέφρασε ο Claude Levi-Strauss στο βιβλίο του ‘Θλιβεροί Τροπικοί’:

“Αυτό που με τρομάζει στην Ασία είναι η εικόνα του μέλλοντός μας που αυτή προαπεικονίζει. Ενώ η Ινδιάνικη Αμερική μας κάνει ακόμα να ελπίζομε, αντανακλώντας με τρόπο φευγαλέο, ακόμα και εκεί κάτω, μια εποχή όπου ο άνθρωπος βρισκόταν σε αναλογία με το περιβάλλον του γιατί υπήρχε μια αντάξια σχέση μεταξύ της άσκησης της ελευθερίας του και των συμβόλων που την εξέφραζαν.”

Ο Levi-Strauss ήταν ένας ανθρωπολόγος που πίστευε πως ο δυτικός κόσμος με την υπερβολική σημασία που αποδίδει στην ιστορία, οδηγείται σε συνεχείς εσφαλμένες επιλογές. Η έμφαση στην ιστορία, ταυτόχρονα με τη δραματική απομείωση των επικοινωνιακών φραγμών, οδηγεί στην επικράτηση ενός μονοπολιτισμικού μοντέλου για τον πλανήτη. Χάνεται έτσι ένα είδος σκέψης που οι δυτικοί ονομάζουν ‘πρωτόγονη’ και ο Levi-Strauss ονομάζει ‘άγρια’, υπό την έννοια ότι ουδέποτε εξημερώθηκε (εξ’ ού και το βιβλίο του ‘Άγρια Σκέψη’, ‘Pensée Sauvage’ που είναι ίσως το σημαντικότερο έργο του) και μαζί μ’ αυτό και η όποια δυνατότητα του σύγχρονου ανθρώπου να ταξιδέψει με μια ουσιαστική έννοια του όρου. Στις ‘άγριες’ κοινωνίες, που ο ίδιος χαρακτηρίζει ως ‘κοινωνίες περιορισμένες στην πιό βασική τους έκφραση’, η άγνοια των ιστορικών αλλαγών χρησιμοποιείται σαν μέσο διασφάλισης των κοινωνικών ισορροπιών. Η τάξη που αντιπροσωπεύει αυτή την ισορροπία γίνεται αντιληπτή από τους ινδιάνους ως η προβολή μιας τάξης που προϋπάρχει ήδη από τα μυθικά χρόνια. Αυτό ταιριάζει πολύ με τον τρόπο σκέψης του Levi-Strauss που ως στρουκτουραλιστής αναζητούσε πάντοτε απλά στη δομή τους, επανεμφανιζόμενα μοτίβα, ή όπως λέει ο ίδιος, ‘μη αναμενόμενες αρμονίες’. Αντίθετα, στον δυτικό κόσμο, οι ιστορικές αλλαγές είναι μοχλός κοινωνικών αναταραχών και ανακατατάξεων που οδηγούν τελικά σε αυτό που γνωρίζουμε ως δυτικό πολιτισμικό μοντέλο. Ο Levi-Strauss λέει πως οι ινδιάνοι δείχνουν να αιωρούνται εντός του ιστορικού υγρού, παραμένοντας όμως αδιάβροχοι. Παραλληλίζεται, η ‘άχρονη’ κοινωνία τους με ένα μηχανικό ρολόϊ, που κουρδίστηκε κάποτε και έκτοτε πορεύεται χάρις σε αυτήν την ‘έξωθεν’ δοσμένη ενέργεια. Το πλεονέκτημα αυτής της λειτουργίας είναι ότι πρόκειται για ‘καθαρή’ λειτουργία αφού δεν ξοδεύονται καύσιμα αλλά ενέργεια (αμέποτε δοθείσα). Αντίθετα, η δυτική κοινωνία, παραλληλίζεται με μια θερμική μηχανή (πχ ατμομηχανή) που αναγκάζεται να παράξει την ενέργειά της από καύσιμα και βασίζεται γι αυτό στην αντίθεση θερμού-ψυχρού (φωτιά-θερμό, νερό-ψυχρό). Προφανώς, το θερμό-ψυχρό στην κοινωνία αντιστοιχεί στις κοινωνικές τάξεις και την πάλη αναμεταξύ τους, άλλωστε μη ξεχνάμε ότι ο Levi-Strauss ήταν ένας μαρξιστής. Το πρόβλημα της θερμικής μηχανής έγκειται στο ότι παράγονται καυσαέρια που σε κοινωνικό επίπεδο αντιστοιχούν στην εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης, την εγκληματικότητα, την αστυφιλία και όλα όσα γνωρίζουμε ως ‘ασθένειες’ του πολιτισμού μας. Ασθένειες από τις οποίες η Ασία πρόλαβε για τα καλά να μολυνθεί (βλ. bollywood), ενώ η ινδιάνικη Αμερική είχε την ιδιαιτερότητα να περάσει από τη ‘βαρβαρότητα’ στην παρακμή δίχως να γνωρίσει τον πολιτισμό.

Σε μια χώρα όπου τα ‘σύμβολα’ προσωποποιούνται σε πολιτικούς που αγοράζουν σωρηδόν ακίνητα και κολακεύουν το δίκιο του ενός σε βάρος των πολλών, ενώ οι δήθεν ‘άνθρωποι του πνεύματος’ διαμαρτύρονται για το … κάπνισμα, η αναζήτηση μιας νέας αρμονίας ανάμεσα στην κοινωνία και τα σύμβολά της, γίνεται περισσότερο κατανοητή και άρα, περισσότερο επιτακτική. Διαφορετικά, η Ασία περιμένει στη γωνία.

Κωδικοποίηση ορίζεται μια μέθοδος ομαδοποίησης ομοειδών στοιχείων με επιστημονικό τρόπο, που υπακούει σε κάποιο σκοπό και η ταξινόμησή τους με αριθμητική ή αλφαριθμητική ταυτοποίηση, σύμφωνα με ορισμένες αρχές. Μια κωδικοποίηση των ασθενειών θα πρέπει να ενθαρρύνει τη λήψη χρήσιμων και κατανοητών πληροφοριών και να έχει την ικανότητα να προσδιορίζει συγκεκριμένους φορείς της κάθε νόσου, διευκολύνοντας την αναζήτηση στατιστικών στοιχείων για ευρύτερες ομάδες.
Αυτές ακριβώς τις ανάγκες έρχεται να καλύψει η κωδικοποίηση με το όνομα International Classification of Diseases version 10, ή πιο απλά, ICD-10. Η έκδοση αυτή (δέκατη), όπως αναφέρεται και στη σχετική ιστοσελίδα της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ), είναι η νεότερη σε μια μακρά σειρά που ξεκίνησε το 1850 και συνεχίζεται ως τις μέρες μας.
Η σημασία της κωδικοποίησης ICD-10 έγκειται στη δυνατότητα συστηματικής καταγραφής, ανάλυσης, παρουσίασης και σύγκρισης που παρέχει των δεδομένων για τη θνησιμότητα (mortality) και τη νοσηρότητα (morbidity) ενός πληθυσμού. Στην πράξη, αυτό το οποίο κάνει το ICD-10 είναι να μετατρέπει τις ενδείξεις ή διαγνώσεις των ιατρών σε αλφαριθμητικούς κωδικούς. Πχ, η ‘Αμοιβάδωση’ αντιστοιχεί στον αλφαριθμητικό κωδικό ‘Α06’. Η μετατροπή αυτή διευκολύνει αφάνταστα την αποθήκευση, την ανάκτηση και την ανάλυση των δεδομένων.

Στην επερχόμενη εφαρμογή Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης θα περίμενε κανείς την αποκλειστική υιοθέτηση της κωδικοποίησης αυτής που είναι μεταφρασμένη και διαθέσιμη στη γλώσσα μας. Όπως όμως έχει ήδη αναφερθεί δημόσια, η εφαρμογή Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης που θα χρησιμοποιηθεί από τις 15 Οκτωβρίου 2010 σε πιλοτικό έργο στον ΟΑΕΕ θα δίνει τη δυνατότητα στους ιατρούς να χρησιμοποιούν είτε την ICD-10, είτε ένα πεδίο ελεύθερου κειμένου, όπως γίνεται τώρα στη χειρόγραφη συνταγογράφηση.
Η επιλογή αυτή οπωσδήποτε διευκολύνει την αρχική αποδοχή της εφαρμογής από τους ιατρούς, απαλλάσοντάς τους από την ανασφάλεια της χρήσης μιας άγνωστης κωδικοποίησης. Αλλά έχω την εντύπωση πως κάπου εδώ θα πρέπει να χαραχθεί μια κόκκινη γραμμή διότι στη χώρα μας συνηθίζεται το προσωρινό να αποδεικνύεται ασυναγώνιστα μόνιμο. Η μη αποκλειστική υιοθέτηση της μόνης διαθέσιμης στα ελληνικά κωδικοποίησης, θα στερήσει από το σύστημα της Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης τουλάχιστον το ήμισυ της ευφυΐας του (Business Intelligence), ενώ και το επιχείρημα της διευκόλυνσης των ιατρών αποδεικνύεται μάλλον αδύναμο αφού η ελεύθερη καταγραφή ένδειξης για θεραπεία ή διάγνωσης, σίγουρα δεν γίνεται να είναι ευκολότερη ή συντομότερη από την υποβοηθούμενη από το λογισμικό επιλογή ενός κωδικού μετά την εισαγωγή των πρώτων λίγων χαρακτήρων της διάγνωσης, αλλά και της χρήσης προσωρινής μνήμης (cache) για τους περισσότερο συχνά επιλεγόμενους κωδικούς. Με τη χρήση του ICD-10, απαιτείται μεν ένα χρονικό διάστημα για την εξοικείωση του ιατρού και την τροφοδότηση της προσωρινής μνήμης με τους συχνότερους κωδικούς, αλλά στη συνέχεια, ο προνοητικός ιατρός θα μπορεί να συνταγογραφεί με μεγαλύτερη ταχύτητα, ευκολία και επιστημονική ακρίβεια. Από την άλλη μεριά βέβαια, είναι επίσης αναγκαία η ταυτοποίηση οποιωνδήποτε παραγόντων ή μέτρων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ταχύτερη υιοθέτηση της χρήσης του ICD-10.

Η τυχόν απεμπόληση όμως από μέρους των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης ενός τόσο σημαντικού εργαλείου που ενσωματώνει κυριολεκτικά ευφυΐα αιώνων, θα ακυρώσει έναν από τους μείζονες -αν όχι τον σημαντικότερο- λόγο υιοθέτησης της Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης που είναι η συστηματική και έγκυρη καταγραφή, για πρώτη φορά στην ιστορία του ελληνικού κράτους, καθολικών δεδομένων για τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα του πληθυσμού, συνδεδεμένων με το είδος και το κόστος της φαρμακευτικής -και όχι μόνο- αγωγής και η δυνατότητα ανάλυσής τους κατά ηλικία, φύλο, γεωγραφική περιοχή κοκ. Τα πλεονεκτήματα αυτά είναι εξαιρετικά σημαντικά για να αγνοηθούν ενώ και η χώρα δεν έχει την πολυτέλεια να υστερήσει άλλο στην ενδυνάμωση των θεσμών που ασκούν πολιτικές υγείας με τη συστηματική γνώση που θα σωρεύεται καθημερινά με τη χρήση της Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης.

Σε πρόσφατο άρθρο του στην ‘Ελευθεροτυπία’, ο καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής και πρόεδρος του ΕΟΦ κος Γιάννης Τούντας, έθεσε το θέμα της υπερπληθώρας του ιατρικού προσωπικού στη χώρα μας. Επανέλαβε, όπως έχει γίνει πολλές φορές άλλωστε, πως έχουμε τους περισσότερους ιατρούς για τον πληθυσμό μας στην Ευρώπη. Ισχυρίζεται στη συνέχεια πως δεν είναι δυνατή η ορθολογικοποίηση των δαπανών στην υγεία με αυτό το ιατρικό προσωπικό. Σημειώνει -για πολλοστή φορά- τη διάσημη μελέτη του αμερικανικού Institute of Medicine κατά την οποία περίπου 100.000 αμερικανοί κάθε χρόνο υφίστανται σοβαρές συνέπειες στην υγεία τους ή ακόμα και πεθαίνουν (γιατί δεν πρόκειται για 100.000 θανάτους, βεβαίως) από ιατρικές παρεμβάσεις. Καταλήγει ότι το κακώς εννοούμενο πολιτικό κόστος δεν επέτρεψε σε αυτή τη χώρα να λάβει έγκαιρα μέτρα.

Συμφωνώ. Αν θέλετε, μπορώ και να επαυξήσω, ειδικά για τα θέματα των χαριστικών διατάξεων και της κοντόφθαλμης δράσης των πολιτικών μας. Αλλά θα ήθελα πρώτα να αντιπαραθέσω δύο επιχειρήματα:
α) Η μείωση του ιατρικού προσωπικού δεν επιτυγχάνεται με διοικητικά μέτρα. Οι έλληνες ταξίδεψαν και ταξιδεύουν στα πέρατα της οικουμένης και έως τα β’ υπόγεια ακαδημαϊκών ιδρυμάτων του τρίτου κόσμου για να εξασφαλίσουν ένα πολυπόθητο πτυχίο ιατρικής. Με αυτό ως κρατούμενο, ποιός θα μπορούσε αβίαστα να ισχυριστεί ότι η μείωση των εισακτέων στις ελληνικές σχολές ιατρικής είναι ορθό μέτρο; Ειδικά τώρα που το σύγχρονο εκπαιδευτικό περιβάλλον ευνοεί την φοιτητική κινητικότητα περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη εποχή; ή που η διεύρυνση της ΕΕ έφερε μέρος του ‘ακαδημαϊκού τρίτου κόσμου’ στην αυλή μας; Και από ποιές κοινωνικές τάξεις θα στερούσε ένα τέτοιο μέτρο την πρόσβαση στις ιατρικές σχολές; Νομίζω πως οι νέοι μας (και οι γονείς τους) θα στραφούν σε άλλες κατευθύνσεις μόνον όταν αντιληφθούν ότι το σενάριο (narrative) του ιατρικού επαγγέλματος είναι απρόσφορο. Κι αυτό θα συμβεί μόνο εάν επιτέλους θεσπιστούν και λειτουργήσουν σε αυτή την έρημη χώρα κανόνες ελέγχου και λογοδοσίας. Όπως πχ, η ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Όχι όμως με τη μετατροπή του ιατρικού επαγγέλματος σε κλειστό (αριθμός ιατρών ανά περιοχή και ανά ειδικότητα). Δεν είναι δυνατόν να αναπαράξουμε τις παθογένειες των άλλων κλειστών επαγγελμάτων στο ιατρικό επάγγελμα, αυτό θα συνιστούσε οπισθοδρόμηση.

β) Πολύ φοβούμαι πως η διαχρονική -αφού την ακούω εδώ και είκοσι χρόνια- διαπίστωση της υπερπληθώρας ιατρών, συνιστά άλλοθι για την ανυπαρξία άλλων, αληθών, αναγκαίων και έγκυρων πολιτικών για την Υγεία. Διότι ακόμα και αν μηδενίζαμε σήμερα την παραγωγή νέων ιατρών, θα χρειαζόμασταν τουλάχιστον είκοσι χρόνια για να μειωθεί ικανοποιητικά ο αριθμός τους, αφού οι νέες γενιές είναι και οι πολυπληθέστερες. Εδώ λοιπόν είναι το ζήτημα: θα περιμένουμε βουδιστικά να μειωθεί ο αριθμός των ιατρών για να μπορέσουμε επιτέλους να ασκήσουμε τις πολιτικές που επιθυμούμε; (ποιοί επιθυμούμε; ποιές πολιτικές;) Τι νόημα έχει σήμερα να μιλάμε για την υπερπληθώρα ιατρών τη στιγμή που δεν απαντάμε πειστικά ποιά Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας θα έχει η χώρα για την επόμενη εικοσαετία; Μην παρεξηγηθώ, δεν είναι εσφαλμένη η διαπίστωση της υπερπληθώρας ιατρών, ούτε είναι άκυρη μια συζήτηση -ή και μέτρα- για τον έλεγχο της παραγωγής τους. Αλλά σε κάθε ατζέντα υπάρχουν προτεραιότητες και στην ατζέντα της εθνικής πολιτικής για την Υγεία, η συζήτηση για τον αριθμό των ιατρών ενώ έχει μόνο απομεμακρυσμένη και άρα, επί του παρόντος, φιλολογική και όχι πρακτική αξία, ενέχει τον κίνδυνο της αποσιώπησης άλλων σοβαρότερων προτεραιοτήτων για την υγεία του πληθυσμού.