Ο ‘Ηγέτης’ για αρχάριους
Ποιος τους εξουσιάζει και κυβερνάει το στρατό;
Κανενός άνδρα δεν ονομάζονται δούλοι ούτε υπήκοοι
Πέρσαι, Αισχύλου 241-242
Μια μικρή σημείωση για την έννοια του Ηγέτη, τώρα που η υπόθεση ενός ηγέτη του λεγόμενου χώρου της κεντροαριστεράς -αλλά όχι μόνο αυτού- είναι επίκαιρη. Η ψηλάφηση αυτής της έννοιας είναι πολύ ενδιαφέρουσα μέσα από τη διαλεκτική Κύριου-Υπηρέτη. Μια διαλεκτική που από τους Πλατωνικούς διαλόγους μέχρι τη Φαινομενολογία του Πνεύματος του Χέγκελ ή ακόμη πιο σύγχρονα, τη δουλειά του Φρόιντ, του Λακάν και άλλων, έχει φωτιστεί πολύπλευρα.
Ο ηγέτης χαράσσει πορεία, κινητοποιεί μάζες, πείθει για την προοπτική αλλά πάνω απ’ όλα, φέρνει αποτελέσματα. Ο ηγέτης δεν στοχεύει στη γνώση, στοχεύει στο σκοπό. Άλλωστε, είναι τόσο απορροφημένος να ελέγχει τους μηχανισμούς που τον συντηρούν στη θέση του, που είναι αδύνατον να γνωρίζει πολλά. Αν δεν γίνεται έτσι, εκπίπτει της θέσης του, άρα δεν είναι ηγέτης. Τις γνώσεις τις παρέχουν οι υπηρέτες του. Ο καλός ηγέτης διαλέγει τους καλύτερους υπηρέτες.
Οι αποφάσεις του ηγέτη, βασίζονται στις γνώσεις των υπηρετών και την ενσυναίσθηση του ίδιου. Στοιχίζονται σε έναν εικονικό στοίχο και αναμετρούνται με αυτές ενός φαντασιακού ηγέτη (φιγούρα του παρελθόντος συνήθως) με τρόπαιο την “τιμή” (honor). Άρα ο ηγέτης υποτάσσεται στον φαντασιακό του ηγέτη, γίνεται υπηρέτης του. Ή αλλιώς, ο ηγέτης υπηρετεί την έννοια της Ηγεσίας και όχι αυτό του οποίου ηγείται. Ο πραγματικός ηγέτης θα μπορούσε να ηγηθεί και του αντιπάλου.
Ζούμε σε μια εποχή που ενώ όλοι συμφωνούμε πως λείπουν οι αληθινοί ηγέτες, όλο και περισσότεροι διεκδικούν για τον εαυτό τους το ρόλο. Πρόκειται συνήθως για υπηρέτες. Προσφέροντας τις γνώσεις τους στον ηγέτη, συμμετέχουν στην ανάδειξή του. Είναι σύνηθες κάποιοι να επιθυμούν το ρόλο. Ηγέτη βέβαια, δεν σε κάνει η πολυμάθεια, αυτή σε κάνει καλό υπηρέτη. Ηγέτη σε κάνει η ικανότητα να παράξεις και να συντονίσεις μια μαζική, αποδραστική φαντασίωση, δομημένη πάνω στα κίνητρα και τις επιθυμίες αυτών που σε ακολουθούν. Αυτή δίνει νόημα, συναρπάζει και συσπειρώνει την κοινωνία γύρω από τον ηγέτη, εντός ενός ιδεολογικού πλαισίου. Είναι βέβαια τόσο ιδανική που είναι καταδικασμένη να αποτύχει, αλλά το σημαντικό είναι να γυρίζει ο τροχός. Την κατεύθυνση, κρίνει η ιστορία.
Δημοσιεύτηκε στη “Μεταρρύθμιση” 10/09/2017.
