Τοπικά Παθήματα και Μαθήματα
Εχουν δίκιο όσοι γκρινιάζουν για τα πρώτα αποτελέσματα της αποκέντρωσης. Πραγματικά! Το πρώτο πράγμα που αποκεντρώθηκε ήταν οι παθογένειες του κεντρικού κράτους: η διαφθορά και το ρουσφέτι. Βέβαια τα πράγματα δεν είναι όσο τραγικά θρυλούνται στο ιστορικό κέντρο των Αθηνών. Πολλές φορές, μάλιστα, η τοπική διαφθορά φαντάζει τεράστια στα μάτια των πολιτών, επειδή ακριβώς είναι δίπλα τους. Αν, για παράδειγμα, χρηματίζεται ένας κρατικός λειτουργός στην Αθήνα λίγοι το αντιλαμβάνονται. Αν χρηματίζεται ένας αξιωματούχος σε μια πόλη της περιφέρειας, όλοι οι κάτοικοι το ξέρουν.
Ακούγεται ίσως παράδοξο, αλλά είναι απολύτως φυσικό το γεγονός ότι πρώτα αποκεντρώνονται τα ελαττώματα του κεντρικού κράτους και μετά εμφανίζονται οι αρετές της αυτοδιοίκησης.
Κατ’ αρχάς τα αποκεντρωμένα όργανα (π.χ. Νομαρχίες, Δήμοι ή Περιφέρειες αργότερα) δεν μπορούν παρά να έχουν ως πρώτο πρότυπο την οργάνωση του κεντρικού κράτους, με όλα τα θετικά και τα αρνητικά που αυτό έχει. Είναι η μόνη εμπειρία δημόσιας διοίκησης που έχουμε στη χώρα. Επομένως, αποκεντρώνοντας το κράτος, αποκεντρώνουμε και τις κατακτήσεις του (π.χ. δημοκρατική οργάνωση) και τις παθογένειές του (π.χ. γραφειοκρατία και διαφθορά).
Κατά δεύτερον οι εξουσίες σε δημάρχους και νομάρχες μεταβιβάζονται με διατάγματα, ενώ ο έλεγχος αυτών των εξουσιών πρέπει να γεννηθεί και να μεγαλώσει από τα κάτω. Ετσι ενώ οι δήμαρχοι και νομάρχες απέκτησαν άμεσα εξουσίες (και δυνατότητες διαφθοράς), ο έλεγχος των εξουσιών (και της διαφθοράς) από δημοτικά / νομαρχιακά συμβούλια, από τον τοπικό Τύπο και άλλους κοινωνικούς θεσμούς ελέγχου χτίζεται πιο αργά. Αποτέλεσμα της ανισορροπίας στο «ισοζύγιο εξουσία – έλεγχος της εξουσίας» είναι να δημιουργούνται πρόσκαιρα ευκαιρίες διαφθοράς.
Κάθε μετάβαση από ένα συγκεντρωτικό σε ένα αποκεντρωμένο μοντέλο διοίκησης εμφανίζει αυτά τα χαρακτηριστικά. Η αποκέντρωση στην Ελλάδα δεν είναι προϊόν ενός σταδιακού μετασχηματισμού των τοπικών κοινωνιών, έτσι ώστε να δημιουργείται ταυτόχρονα κουλτούρα εξουσίας και κουλτούρα ελέγχου της. Μπορεί να φτιάχνονται ταυτόχρονα στα χαρτιά τα ελεγκτικά όργανα της τοπικής εξουσίας, όμως αυτά δεν λειτουργούν ποτέ αυτόματα. Χρειάζεται εμπειρία στη δημοκρατική διαδικασία και η εμπειρία αποκτάται αφενός με την πάροδο του χρόνου και αφετέρου με την… κακή χρήση της εξουσίας που απέκτησαν οι τοπικοί άρχοντες.
Γενικότερα σε κάθε κοινωνική οργάνωση πρέπει να εμφανιστούν πρώτα τα εκφυλιστικά φαινόμενα για να δημιουργηθούν τα αντισώματά τους. Πάντα εμφανίζεται πρώτα η ασθένεια και μετά φτιάχνεται το φάρμακο. Δηλαδή: αν δεν δημιουργηθούν προβλήματα εξαιτίας της αποκέντρωσης, οι τοπικές κοινωνίες δεν θα μάθουν ποτέ πώς να λύνουν αποκεντρωμένα αυτά τα προβλήματα. Δεν θα έχουν την εμπειρία διαχείρισης καταστάσεων που αφορούν το ρουσφέτι, τη διαφθορά ή τη γραφειοκρατία της τοπικής τους εξουσίας. Εάν δεν πάθουν τοπικά, δεν θα μάθουν ποτέ τοπικά.
Αυτό είναι τώρα ορατό στην Τοπική Αυτοδιοίκηση έπειτα από χρόνια προκλήσεων από πολλούς τοπικούς άρχοντες. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στις προηγούμενες δημοτικές εκλογές το 47% δημάρχων και νομαρχών δεν επανεκλέγησαν. Πότε υπήρξε τέτοια ανανέωση δυναμικού στην κεντρική πολιτική σκηνή; Ποτέ, κι αυτό δείχνει ότι η ελληνική κοινωνία ψάχνεται σε τοπικό επίπεδο. Δοκιμάζει πρόσωπα και διαδικασίες. Αποτυγχάνει, απορρίπτει, μαθαίνει και ξαναδοκιμάζει.
Δεν είναι όλα ώριμα, ούτε είναι όλα άγια στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Συμφέροντα, υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν. Είτε σε τοπικό είτε σε κεντρικό επίπεδο. Μπορεί να διαγκωνίζονται στους διαδρόμους ενός υπουργείου ή ενός δημαρχείου. Το ζήτημα είναι ότι τα αποκεντρωμένα συμφέροντα ελέγχονται καλύτερα (γιατί η διαπλοκή με την αυτοδιοικητική εξουσία είναι πολύ πιο ορατή, άρα και ευκολότερα ελέγξιμη), ενώ η συγκέντρωση εξουσίας σε οποιονδήποτε κεντρικό μηχανισμό δημιουργεί τεράστιες αγκυλώσεις. Και σε επίπεδο διαφθοράς, αλλά κυρίως στη στόχευση και την αποτελεσματικότητα των δράσεων.
Εκείνοι που ζουν στην περιφέρεια βλέπουν ότι μαζί με τις παθογένειες αρχίζουν και αναπτύσσονται τα αντισώματά τους. Οι μηχανισμοί ελέγχου άρχισαν δειλά να λειτουργούν: τα δημοτικά και νομαρχιακά συμβούλια δραστηριοποιούνται, ο τοπικός Τύπος ελέγχει, η Κοινωνία Πολιτών ανατέλλει. Οι τοπικές κοινωνίες αρχίζουν και μαθαίνουν το δημοκρατικό αλφάβητο. Αντιλαμβάνονται ότι πλέον πολλά πράγματα είναι στα χέρια τους, ότι η καθημερινότητά τους δεν εξαρτάται πλέον αποκλειστικά από την απρόσωπη γραφειοκρατία των Αθηνών, αλλά από κάποιους μηχανισμούς δίπλα τους, από πρόσωπα τα οποία συναντούν καθημερινά και τα οποία ποικιλοτρόπως μπορούν να επηρεάσουν.
Η λύση λοιπόν στα προβλήματα της τοπικής δημοκρατίας είναι περισσότερη τοπική δημοκρατία. Παρά τα προβλήματα που εμφανίζονται σε πρώτη φάση η αποκέντρωση είναι το φάρμακο, δεν είναι η ασθένεια.
Hμερομηνία : 27-08-2006
Copyright: http://www.kathimerini.gr
(Το γράφημα είναι προσθήκη του ιστολόγου)
