Περί Αποδείξεων
Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για το θέμα των αποδείξεων που δεν ζητούν οι πελάτες και δεν εκδίδουν οι επαγγελματίες. Η κυβέρνηση αλλά και πολλοί άλλοι, ισχυρίζονται ότι πρέπει να αναπτυχθεί επιτέλους και στη χώρα μας φορολογική συνείδηση. Να αντιληφθούμε δηλαδή ότι δεν μπορούμε να απαιτούμε σχολεία, νοσοκομεία και δρόμους αν δεν πληρώνουμε τους αναλογούντες φόρους. Ασφαλώς, κανείς δεν μπορεί να έχει αντίρρηση επ’ αυτού. Όλοι οι επαγγελματίες πρέπει να εκδίδουν τις νόμιμες αποδείξεις. Και σίγουρα, οι πολίτες οφείλουν να το υπενθυμίζουν αυτό στους επαγγελματίες που το παραλείπουν.
Εάν αυτό συνέβαινε, είναι βέβαιο πως μια άλλη μέρα θα ξημέρωνε στις σχέσεις κράτους-πολίτη. Τότε λοιπόν, ο πολίτης, όντας ο ίδιος εντάξει στις υποχρεώσεις του, θα είχε απαιτήσεις από το κράτος. Πχ θα απαιτούσε τα χρέη του κράτους προς τον ίδιο να αποδίδονται έντοκα όπως άλλωστε και τα χρέη του ιδίου προς το κράτος. Θα απαιτούσε, το κράτος να μη χορηγεί συντάξεις σε δεκάδες χιλιάδες νεκρούς. Θα απαιτούσε να πηγαίνουν φυλακή οι υπεύθυνοι για τη διασπάθιση δημοσίου χρήματος.
Αυτά και πολλά άλλα θα ήταν τα επακόλουθα της εδραίωσης φορολογικής συνείδησης. Είναι όμως σκοπός του κράτους η εδραίωση φορολογικής συνείδησης; Αν ήταν, τότε θα υπήρχε μια συνεπής και διαχρονική πολιτική ενίσχυσης της φορολογικής συνείδησης. Αντ’ αυτής, βλέπουμε μόνο μέτρα-φωτοβολίδες όταν τα έσοδα έχουν ήδη καταρρεύσει, όπως το τραγικό (ευτυχώς αποσύρθηκε) μέτρο της αναδρομικής φορολόγησης γονικών παροχών και κληρονομιών, την αύξηση των έμμεσων φόρων, τη μείωση των εισοδημάτων κοκ.
Είναι άραγε όμως, δουλειά του κράτους η διαμόρφωση της φορολογικής συνείδησης των πολιτών; Είτε είναι είτε δεν είναι, το κράτος τη διαμορφώνει. Πώς όμως διαμορφώνει ΑΥΤΟ το κράτος τη φορολογική συνείδηση των πολιτών όταν οι προϊστάμενοι του κράτους που έλκουν τη νομιμοποίησή τους από τον ίδιο το λαό, δεν συνιστούν οι ίδιοι και τα καλύτερα παραδείγματα φορολογικής (και άλλης) ηθικής; Και αν αυτοί είναι τέτοιοι, πώς είναι δυνατόν να ζητείται κάτι καλύτερο από τον μανάβη και την κομμώτρια; Σύμφωνα με τη θεωρία της δυαδικότητας της δομής του Anthony Giddens, θα μπορούσαμε να πούμε πως πολίτες και κράτος συμπλέκονται σε ένα χορό αλληλεπίδρασης. Οι πολίτες είναι στην περίπτωσή μας τα προϊόντα των κρατικών πολιτικών αλλά και αυτοί που μπορούν να τις αλλάξουν. Όσο όμως κι αν ο Giddens δίνει έμφαση στην ελευθερία των πολιτών να αλλάξουν το κράτος, το κράτος αντιστέκεται στη θέληση των πολιτών και περιορίζει τις δράσεις τους με μια σειρά από τρόπους που θυμίζουν έντονα τον ντετερμινισμό του Durkheim.
Ας δώσουμε ένα παράδειγμα για να μη χαθούμε σε θεωρητικές κοινωνιολογικές αναζητήσεις. Είναι δυνατόν το κράτος να αδυνατεί να βρεί αντικειμενικούς τρόπους φορολόγησης των επαγγελματιών και να ζητεί τη συνδρομή των πολιτών για να κάνει τη δουλειά του; Πρόκειται περί ομολογίας ανικανότητας και αντίστασης στην αλλαγή. Από άλλη θέση, είχα προτείνει ένα μέτρο αντικειμενικής φορολόγησης των ελεύθερων επαγγελματιών ιατρών. Είχα γράψει πως αν όλες οι συνταγές φαρμάκων, τόσο αυτές που αντιστοιχούν σε συνταγολόγια ασφαλιστικών οργανισμών όσο και αυτές που γράφονται σε προσωπικά συνταγολόγια, γίνονταν ηλεκτρονικές, τότε θα μπορούσε κάθε γιατρός να φορολογείται μέσω αυτών αφού η συνταγή είναι αδιάσειστο τεκμήριο αλλά και αναπόφευκτο (σχεδόν) προϊόν της ιατρικής επίσκεψης. Αν λοιπόν ένας γιατρός εξέδωσε 1.000 συνταγές σε ένα έτος, θα φορολογηθεί για 1.000 ιατρικές επισκέψεις. Αντ’ αυτού, το κράτος ζητά από τον ασθενή που υποφέρει, να μη σκέφτεται μόνο τον πόνο του, αλλά να έχει τη διαύγεια να ζητά και την απόδειξη.
Εν κατακλείδι, κάθε κράτος αποπνέει ένα συναίσθημα (με εκνευρίζει αλλά δεν μπορώ να βρω ελληνική λέξη, στα αγγλικά θα το λέγαμε stateness). Αν το κράτος επιθυμεί να βοηθήσει τον πολίτη να διαμορφώσει φορολογική συνείδηση, πολύ δε περισσότερο, αν το κράτος επιθυμεί τον πολίτη σύμμαχο, δεν έχει παρά να τον σέβεται και να καταστεί το ίδιο παράδειγμα συνειδητοποιημένης και αφοσιωμένης λειτουργίας. Τότε, το συναίσθημα που θα απέπνεε, θα διαμόρφωνε χωρίς άλλη συζήτηση και φορολογική συνείδηση και άλλα πολλά. Ή, για να το θέσουμε όπως το είπε ο Marx: “οι άνθρωποι γράφουν ιστορία, αλλά όχι στις συνθήκες που επιλέγουν οι ίδιοι”. Οι συνθήκες και οι περιστάσεις καθορίζονται εδώ από το κράτος. Διαφορετικά, ας περιμένουμε τη μετεξέλιξη των 12 εκατομμυρίων πολιτών σε Πολίτες, για να αποκτήσουμε και … κράτος.
Νομίζω ότι και εδώ ισχύει η “αρχή της αναλιγικότητας”. Ο καθένας κάνει αυτό που μπορεί. Η απραξία του κράτους δεν αναιρεί την υποχρέωση του καθενίς από εμάς. Η ανομία που επικρατεί παντού έχει και εμάς ως συνενόχους. Από το Κράτος και την εξουσία περιμένουμε τις σημαντικές θεσμικές και πολιτικές παρεμβάσεις. Περιμένοντας, όμως, δεν σημαίνει ότι καιο εμέις δεν πρέπει να κάνουμε αυτό το λίγο που εμείς μπορούμε. Διαβάστε το σχετικό μου άρθρο στο http://liaropoulos.wordpress.com/
Από το άρθρο του καθηγητή Λιαρόπουλου με τίτλο “Η ΑΝΟΜΙΑ ΩΣ ΕΘΝΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ”.
“Ένα κράτος εχθρικό και απαγορευτικό, μας αποξενώνει όλους και απενοχοποιεί κάθε συμπεριφορά που στρέφεται εναντίον του.”
“Το βάρος πέφτει στο κράτος και όχι στους πολίτες.”
Αγαπητέ Λυκούργε, συμπίπτουμε νομίζω.
Οι πολίτες δρουν στη χώρα μας -στις περισσότερες περιπτώσεις- ως άτομα και αυτό τους καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτους απέναντι στο κράτος, το οποίο με τη σειρά του δεν αποτελεί μια θεσμική οντότητα αλλά μια οργανωμένη ομάδα συμφερόντων που απαρτίζεται από επαγγελματίες πολιτικούς (με τη μορφή οικογενειακών συντεχνιών) μετά των ‘κολλητών’ τους και από προνομιούχους δημόσιους λειτουργούς (όπως πχ οι δικαστές). Όταν οι πολίτες οργανώνονται σε λιγότερο ή περισσότερο ισχυρές ομάδες συμφερόντων, τότε με τη σειρά τους αντιπαρατίθενται πιο αποτελεσματικά στην κρατική συντεχνία και έτσι ιστορικά έχουν αποκτηθεί τα διάφορα προνόμια. Τα τελευταία χρόνια εισήλθαν και νέοι παίκτες στο σύστημα, τα μέσα ενημέρωσης, τα οποία με τη σειρά τους δεν αποτελούν μια θεσμικού χαρακτήρα λειτουργία αλλά έναν καινούργιο μηχανισμό επιβολής συμφερόντων. Εν τέλει η ελληνική κοινωνία ερμηνεύεται με όρους πρωτογονισμού όπου το δίκαιο του ισχυρότερου έχει την απόλυτη εφαρμογή. Το ελληνικό μοντέλο ‘κράτος – πολίτης’ λειτουργεί με συνέπεια και σχετική αποτελεσματικότητα για πολλά χρόνια τώρα, γι’ αυτό χρειάζεται κάτι περισσότερο από ευχές για να αλλάξει.