Η Πρόσβαση Σε Δημόσια Έγγραφα
Η πρόσβαση σε δημόσια έγγραφα στη χώρα μας καλύπτεται νομοθετικά από το άρθρο 5 του νόμου 2690/1999 (πρόσβαση σε έγγραφα), ο οποίος αντικατέστησε το άρθρο 16 του νόμου 1599/1986 (δικαίωμα γνώσης των διοικητικών εγγράφων). Επιπρόσθετα, ο νόμος 3448/2006 εναρμονίζει την ελληνική με την κοινοτική νομοθεσία. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αναφερθεί πως ειδικά για θέματα περιβάλλοντος, υπάρχει η Υπουργική Απόφαση 7792/1440/1995 για την ‘Ελεύθερη πρόσβαση του κοινού στις δημόσιες αρχές για πληροφορίες σχετικά με το περιβάλλον’. Όποιος μπει στον κόπο να διαβάσει όλα αυτά τα νομικά κείμενα, αποκομίζει την αίσθηση πως υπάρχει μεν μια διάθεση του νομοθέτη να διευκολύνει την πρόσβαση των πολιτών στα διοικητικά έγγραφα, αλλά είναι τόσο πολλές οι εξαιρέσεις και τόσο ασαφώς διατυπωμένες οι φράσεις που δίνουν -έστω και πλαγίως- τη δυνατότητα στους δημόσιους λειτουργούς να αρνηθούν να παράσχουν τη σχετική ενημέρωση, που το δικαίωμα του πολίτη στην ουσία ακρωτηριάζεται.
Είναι καθημερινό το φαινόμενο, όταν ζητείται η πρόσβαση σε ένα δημόσιο έγγραφο, να απαιτείται από τον πολίτη να αποδείξει ότι έχει έννομο συμφέρον στη λήψη των πληροφοριών που αναζητεί. Ας λέει ο νομοθέτης πως κάτι τέτοιο απαιτείται μόνο στην περίπτωση ιδιωτικών εγγράφων και όχι διοικητικών (ως διοικητικά έγγραφα νοούνται όσα συντάσσονται από τις δημόσιες υπηρεσίες, όπως εκθέσεις, μελέτες, πρακτικά, στατιστικά στοιχεία, εγκύκλιες οδηγίες, απαντήσεις της διοίκησης, γνωμοδοτήσεις και αποφάσεις).
Αναπαράγεται λοιπόν και σε αυτή την περίπτωση, η γνωστή σε όλους μας ελληνική πατέντα όπου οι νόμοι μας εμφανίζονται προοδευτικοί και εναρμονισμένοι με τα της ΕΕ, αλλά η καθημερινότητα καταδεικνύει έναν αντιδημοκρατικό συγκεντρωτισμό.
Η συζήτηση επί νομικής βάσεως δεν έχει περιεχόμενο. Όποιος θεωρεί ότι δεν εξυπηρετείται σωστά από την υπηρεσία στην οποία απευθύνεται, μπορεί να καταφύγει στο Συνήγορο του Πολίτη. Και είναι αλήθεια, πως όλο και περισσότεροι το κάνουν. Μεταξύ αυτών και ο γράφων, με πολύ εντυπωσιακά αποτελέσματα. Παρά ταύτα, το βασικό ερώτημα παραμένει: γιατί υπάρχει διάσταση ανάμεσα στη βούληση του νομοθέτη και την πραγματικότητα;
Νομίζω πως αυτό συμβαίνει γιατί σε αυτή τη χαραμάδα φύεται η συναλλαγή, η διαφθορά, η διαπλοκή. Αν για παράδειγμα, η χαρτογράφηση των καμένων περιοχών, με λεπτομερείς συντεταγμένες, ήταν δημόσιο κτήμα, πώς θα μπορούσε αύριο ο καταπατητής να κάνει τη δουλειά του; Πώς θα μπορούσαν κάποιοι να αποχαρακτηρίζουν δασικές, καμένες ή και άλλες εκτάσεις;
Θεωρητικά, ακόμα και σήμερα, μπορεί όποιος το επιθυμεί να αιτηθεί τα σχετικά στοιχεία από το αρμόδιο δασαρχείο και ίσως και να τα λάβει. Αλλά όλοι καταλαβαίνουμε ότι αυτό δεν θα συμβεί κατά τρόπο καθολικό, ούτε μπορεί να αναζητούνται πάντοτε πολίτες με διάθεση πάλης με τον γραφειοκρατικό γίγαντα.
Η λύση είναι κατά τη γνώμη μου απλή. Πρέπει να καθοριστεί νομοθετικά, ότι κάποια είδη διοικητικών εγγράφων με έντονο κοινωνικό ενδιαφέρον, όπως είναι πχ αυτά που αφορούν το περιβάλλον, αλλά και άλλα που θα απαρτίσουν μια νέα κατηγορία δημοσίων εγγράφων, να αναρτώνται υποχρεωτικά στο διαδίκτυο, εντός ορισμένης χρονικής προθεσμίας από την παραγωγή τους, από την ίδια την υπηρεσία η οποία τα παρήγαγε, για όποιον ήθελε ενδιαφερθεί. Έτσι δίνεται περιεχόμενο στην έννοια της Κοινωνίας της Πληροφορίας. Έτσι προωθείται η διαφάνεια και η κοινωνική λογοδοσία και όσοι δηλώνουν πιστοί σε αυτές τις έννοιες, ας στηρίξουν αυτή την πρόταση.
