MyStigma

Πού Είναι οι Νέες Αφηγήσεις;

Αφορμή γι αυτό το άρθρο στάθηκε ένα άλλο άρθρο. Αυτό του Νίκου Κοτζιά που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ‘Αξία’ την 3η Μαΐου 2008, με τίτλο ‘πού είναι οι δεξαμενές ψήφων;’ και αναδημοσιεύτηκε στο ιστολόγιο της φίλης Ελένης Γουρνέλου.

Εκεί, ο κύριος Κοτζιάς αναζητώντας το περιεχόμενο του τίτλου του άρθρου του και αφού αναφερθεί στη γνωστή διάκριση ‘σύγκλιση προς το κέντρο’ ή ‘μετακίνηση προς τα άκρα’, αναστοχάζεται τη δυνατότητα να στραφεί ένα κόμμα σε δύο ακόμα πιθανές δεξαμενές, αυτές της νεολαίας και των λευκών-άκυρων ψηφοδελτίων.
Η γνώμη μου είναι πως πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα αλλά ατελή ανάλυση και αυτό επιθυμώ να φωτίσω. Το κύριο επιχείρημά μου είναι ότι ο αρθρογράφος προτιμά να βασίζει την ανάλυσή του πάνω στον γνωστό άξονα ‘αριστερά-δεξιά’ ακόμα και όταν, ορθώς, επισημαίνει πως οι ‘εναλλακτικές’ δεξαμενές στις οποίες αναφέρεται βρίσκονται εκτός της γνωστής πολιτικής γεωγραφίας, και αυτό τον οδηγεί σε εσφαλμένα συμπεράσματα. Είναι εσφαλμένα γιατί από τη στιγμή που δεχόμαστε πως η τρέχουσα πολιτική γεωγραφία (ο άξονας αριστερά-δεξιά δηλαδή) δεν καλύπτει το σύνολο των κοινωνικών δυνάμεων, θα πρέπει να αναζητήσουμε μια άλλη αναπαράσταση αυτής, πιό ολοκληρωμένη και περισσότερο έγκυρη. Η νέα αυτή αναπαράσταση υπάρχει και δεν είναι άλλη από το political compass, το συνδυασμό δηλαδή του οριζόντιου άξονα των οικονομικών ελευθεριών που είναι γνωστός ως άξονας ‘αριστερά-δεξιά’ με τον κρατισμό στο αριστερό άκρο και την ελεύθερη ή κατά κάποιους ασύδοτη, οικονομία της αγοράς στο δεξιό, με έναν κάθετο άξονα στον οποίο αναπαρίστανται οι ατομικές ελευθερίες με τους ελευθεριακούς ή αναρχικούς στο κάτω άκρο και τους αυταρχικούς ή φασίστες στο πάνω. Αν υιοθετήσει κανείς αυτή την αναπαράσταση, θα δεί ότι δεν υπάρχουν πλέον ‘αταξινόμητες’ ομάδες πολιτών και θα κατανοήσει ίσως ευκολότερα τις πολιτικές τους επιλογές και στάσεις.
Στο σημείο αυτό θα επικαλεστώ μια γνωστή σε πολλούς έρευνα που διεξήγαγε το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) το 2003 και η οποία κατέδειξε αυτό που πολλοί αντιλαμβάνονταν και αντιλαμβάνονται από την καθημερινότητά τους, ότι δηλαδή η ελληνική κοινωνία συντηρητικοποιείται. Πολυάριθμοι καθηγητές και αναλυτές έσπευσαν να συμφωνήσουν τότε και να επιχειρήσουν να ερμηνεύσουν αυτή τη στροφή. Δυστυχώς, αυτοί που δεν ασχολήθηκαν επιμελώς με το φαινόμενο ήταν οι πολιτικοί των κομμάτων εξουσίας. Κι αν αυτό είναι φυσικό για τους συντηρητικούς πολιτικούς για προφανείς λόγους, για αυτούς του ΠΑΣΟΚ ισοδυναμεί με ομολογία αποτυχίας. Αν επιχειρήσουμε να απαραστήσουμε αυτό το γεγονός στο γράφημα του political compass, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ισοδυναμεί με μετατόπιση ολόκληρου του οριζόντιου άξονα προς τα πάνω. Αυτό κατά τη γνώμη μου, είναι το μόνο γεγονός που οφείλει να κατανοήσει ένα προοδευτικό κόμμα εξουσίας που έδειξε και μάλλον συνεχίζει να δείχνει, μεγάλη δυσκολία να αντιληφθεί τους λόγους που οδηγήθηκε εκτός αυτής. Η εμμονή σε οικονομικά επιτεύγματα, πραγματικά ή αμφισβητούμενα, όπως η είσοδος στην ΟΝΕ, η κατασκευή υποδομών, οι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης σε συνάρτηση όμως με την υπερχρέωση κοκ, και ο ταυτόχρονος στρουθοκαμηλισμός στην ορατή συντηρητικοποίηση της κοινωνίας έστρωσαν το χαλί για την επικράτηση της δεξιάς.
Αν αποδεχθούμε πως υπάρχει πράγματι μια μετατόπιση του οριζόντιου άξονα προς τα πάνω, τότε ποιά μπορεί και πρέπει να είναι η θέση του ΠΑΣΟΚ προκειμένου να εκφράσει μεγαλύτερες δεξαμενές προοδευτικών ψηφοφόρων και να επιστρέψει έτσι στην πιθανότητα διεκδίκησης της εξουσίας από την οποία έχει προς το παρόν πάρει διαζύγιο;
Το πρόβλημα είναι πολύπλοκο και δεν αφορά μόνο το ΠΑΣΟΚ και τη χώρα μας. Η αναπαράσταση που ανέφερα δεν έχει υιοθετηθεί από τη σύγχρονη παγκόσμια προοδευτική ελίτ (ποιά είναι αυτή άραγε;) και γι αυτό απουσιάζουν και οι αφηγήσεις που θα την κάνουν κατανοητή στον απλό πολίτη. Στον ίδιο πολίτη που κουράστηκε από την άλλοτε μαγική αφήγηση των σοσιαλιστικών ιδανικών, που όμως τελικά συνοψίζονταν μόνο σε οικονομικές πολιτικές, τις περισσότερες φορές διαχειριστικού χαρακτήρα. Έτσι γίνεται περισσότερο κατανοητός και ο συνωστισμός προοδευτικών και συντηρητικών πολιτικών προσώπων στο άνω δεξιό τεταρτημόριο του political compass, γεγονός που εκφράζεται στο επίπεδο του απλού πολίτη με τον αφορισμό ‘όλοι ίδιοι είναι’. Αυτό που υπάρχει, είναι μόνο μια ολοένα και μεγαλύτερη υιοθέτηση συμβολισμών σε επίπεδο πολιτικής επικοινωνίας, που στερούνται όμως πραγματικού περιεχομένου. Η τοποθέτηση πχ από τον Zapatero, μιας άσχετης ως τώρα με τα στρατιωτικά, εγκύου μάλιστα, γυναίκας στη θέση του υπουργού Αμύνης, μπορεί επικοινωνιακά να ενισχύει την εικόνα του προοδευτικού-φεμινιστή για τον ίδιο και την κυβέρνησή του, διακυβεύει όμως τη σοβαρότητα της πραγματικής δουλειάς στο εν λόγω υπουργείο. Να υποθέσω ότι αφού μόλις γέννησε δηλαδή, θα λάβει πολύμηνη άδεια μητρότητας από τη θέση της; Μα είναι σοβαρά πράγματα αυτά; Είναι άραγε τυχαίο που αντίστοιχες πρακτικές έχουν υιοθετήσει ο Sarkozy και ο Berlusconi;
Αν οι συμβολισμοί και τα επικοινωνιακά τρυκ δεν αντικατασταθούν από νέες αφηγήσεις που να στηρίζονται σε μια έγκυρη ανάλυση της κοινωνικής πραγματικότητας από την προοδευτική σκοπιά, θα διολισθήσουμε, αν δεν το έχουμε ήδη κάνει, σε μια άνευ όρων διαδικασία συναλλαγής με πελατειακές ομάδες και κέντρα πίεσης όπως πχ το καθηγητικό κατεστημένο στα πανεπιστήμια και οι εργατοπατέρες, με στόχο την επάνοδο στην εξουσία άνευ όρων και προϋποθέσεων. Η οποία μπορεί και να έρθει, αλλά θα είναι για το χειρότερο!

4 responses to “Πού Είναι οι Νέες Αφηγήσεις;”

  1. dzach says:

    Ενδιαφέρουσα η “πολιτική πυξίδα” που είχες παρουσιάσει και παλιότερα, η οποία απεικονίζει μια ακόμη διάσταση στον ευκλείδειο χώρο της πολιτικής, αν κι αδυνατεί κι αυτή να εκφράσει όλη τη γκάμα των πολιτικών πράξεων, αφού στηρίζεται σε “-ισμούς” δηλαδή ιδεολογίες και όχι σε αντικειμενικότερες αξίες.

    Για παράδειγμα, η ρουσφετολογική εξυπηρέτηση των ψηφοφόρων που προέρχονται από πολύ φτωχά λαϊκά στρώματα, ή το μοίρασμα κοινοτικών πόρων στους αγρότες χωρίς ουσιαστικό πρόγραμμα ανάπυξης που θα καταταχθούν; ο ίδιος ο φτωχός αριστερός ψηφοφόρος θα τα κατέτασσε (ή ήδη τα κατέταξε ψηφίζοντας το ’80) αριστερά, ενώ οι αριστεροί θεωρητικοί δεξιά, ενώ είναι το ίδιο θολή η κατάταξη και στο δεξιό στρατόπεδο.

    Διατηρείται επομένως η ανεπάρκεια των αξόνων της στο να εκφράσουν σημαντικές αξίες της ζωής, όπως π.χ. η δικαιοσύνη ή η πολιτική ηθική, οι οποίες αναγκαστικά διαχέονται στους δύο υπάρχοντες άξονες της “πολιτικής πυξίδας” παραμορφώνοντας το αποτέλεσμα. Σ’ αυτήν την περίπτωση θα ήταν ίσως χρήσιμος ένας τρίτος άξονας, που να εκφράζει αυτές ή άλλες σημαντικές αξίες, που είναι ίσως και αυτές που ταλαιπωρούν περισσότερο το σημερινό ΠΑΣΟΚ.

    Γενικά πάντως η μετατόπιση του οριζόντιου άξονα δεν έχει παραστατική αξία, γιατί η αξία αυτή βρίσκεται στα δεδομένα που εισάγονται στο γράφημα κι όχι στη θέση των αξόνων στο χώρο.

    Επίσης, σε μια τέτοια βαθμολόγηση δεν κρίνεται μόνον ο κρινόμενος αλλά και ο κρίνων, αφού η βαθμολόγηση επηρεάζεται από την οπτική του βαθμολογητή. Όμως ακόμη και έτσι ίσως βγαίνουν αξιόλογα συγκριτικά συμπεράσματα.

    Το χειρότερο όμως απ’ όλα είναι ότι οι πολιτικοί χώροι της κεντρικής σκηνής (και όχι μόνον) δεν τολμούν πια μια λεπτομερή δημόσια αυτοβαθμολόγησή τους, έστω και σε έναν μοναδικό άξονα αριστερά-δεξιά, γιατί προτιμούν την ασάφεια και την ελπίδα να ψαρέψουν καλά αποτελέσματα στα θολά νερά, από την ανοιχτή κριτική που θα επέφερε μια αυτοβαθμολόγηση.

  2. Mike says:

    Αγαπητέ dzach,
    ασφαλώς και αυτή η αναπαράσταση έχει τα όριά της και αμφιβάλλω αν υπάρχει κάποια που να θεωρείται πλήρης, ή περισσότερο πλήρης. Οπωσδήποτε όμως θα ήταν άδικο να χαθούμε στις αναπαραστάσεις γιατί η αξία τους δεν είναι παρά μόνο …παραστατική. Δηλαδή για όσους χρειάζονται κάτι τέτοιο για να καταλάβουν. Άρα η αξία γι αυτούς βρίσκεται ακριβώς στη μετατόπιση του οριζόντιου άξονα και πουθενά αλλού.
    Νομίζω όμως ότι κάνεις ένα λάθος όταν λες πως αλλιώς θα ταξινομούσαν μια πολιτική πράξη οι φτωχοί αριστεροί και αλλιώς οι θεωρητικοί. Φυσικά, οι αριστεροί φτωχοί θα θεωρούσαν κάθε εκταμίευση προς τους ίδιους ως ‘αριστερή’, οι δεξιοί ως ‘δεξιά’ και όλοι μαζί ως σωστή. Αλίμονο, δεν βασίζεται η πυξίδα στις γνώμες ενός εκάστου, αλλά στη γνώμη των θεωρητικών, αυτών δηλαδή που και συμφέρον δεν έχουν, αλλά και τη διανοητική και επιστημονική συγκρότηση για κάτι τέτοιο διαθέτουν.
    Για τα περί αυτοβαθμολόγησης των πολιτικών χώρων θα συμφωνήσω αβίαστα. Μόνο που φαίνεται πως τα ‘νερά’ του άνω δεξιού τεταρτημορίου γνωρίζουν πιένες στην αλίευση λόγω συνωστισμού εκεί των ψαριών. Αυτό δε, είναι και το κυριότερο σημείο: πώς έγινε αυτή η μετακίνηση; έχει άραγε σχέση με την αστικοποίηση της ζωής και την αλλοίωση της έννοιας της κοινότητας όπως ήδη προτείνουν από το 1930 οι κοινωνιολόγοι της σχολής του Σικάγου; Έχει μήπως σχέση με τα ερωτήματα που διετύπωνε την ίδια περίοδο ο Gramsi σχετικά με την αδυναμία της εργατικής τάξης να συμπεριφερθεί ως τέτοια; Μήπως η αναμφισβήτητη αύξηση της γνώσης και της πολυπλοκότητας της ζωής μας στην οποία υιοθετούμε πολλαπλές ταυτότητες, αυξάνει την ανασφάλειά μας, ιδίως μάλιστα στο έδαφος ενός ολοένα και περισσότερο υποχωρούντος εκπαιδευτικού συστήματος; Μάλλον ισχύουν όλα, άλλο περισσότερο και άλλο λιγότερο. Ίσως ισχύουν κι άλλα. Το ερώτημα παραμένει: πώς αντιμετωπίζεται η συντηρητικοποίηση της κοινωνίας;

  3. dzach says:

    Βέβαια, ο κόσμος, υπάρχει και ζει κι αγωνίζεται για μια καλύτερη ζωή. Και συμβαίνει πολλές φορές να μην ταιριάζει στα μοντέλα που τον θέλουν να συμπεριφέρεται κάπως αλλιώς.

    Πάρε π.χ. την παγκόσμια αύξηση του πληθυσμού. Όσο κι αν εμφορούμαστε από ανθρωπιστικά συναισθήματα, δεν είναι δυνατόν, έστω και ασυνείδητα, να μην ανησυχούμε για το μέλλον των παιδιών μας, σε έναν πλανήτη 10 ή 20 δισ. Αυτομάτως λοιπόν γεννιούνται (ξενοφοβικές) απόψεις, που κάθε άλλο παρά παράλογες είναι, αφού είναι δεδομένο ότι οι Έλληνες ή οι Ευρωπαίοι δεν γεννούν αρκετά, ούτε για να συντηρήσουν τους πληθυσμούς τους, και άρα δεν “φταίνε” για τον υπερπληθυσμό.

    Πάρε την Ελλάδα, το σταυροδρόμι των λαών. Μέσα σε 10-15 χρόνια είδαμε την χώρα μας να αποκτά 10% τουλάχιστον μόνιμους ξένους, και προσγειωθήκαμε απότομα στην πραγματικότητα ενός όχι και τόσο αμιγούς έθνους, από κει που δεν το περιμέναμε κι ενώ ακόμα δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τα μαθήματα που μάθαμε για την ένδοξη εθνική πατρίδα μας. Η λογική λέει: “ευτυχώς!, γιατί αλλιώς δεν θα ‘χαμε φρούτα να φάμε και σπίτια να μείνουμε”. Όμως πάλι πηδάει από μέσα η ανησυχία, που λέει “τι θα γίνει; εμείς δεν μπορούμε να σώσουμε το σπίτι μας που παίρνει φωτιά, θα έχουμε να φυλαγόμαστε κι απ’ τους ξένους;”. Καθόλου παράλογη, φυσικά, ιδίως αν συνδυαστεί με τη βεβαιότητα ότι δεν πρόκειται να μειωθεί το φαινόμενο.

    Δες τώρα τι προτείνουν τα προοδευτικά κόμματα. Τίποτα απολύτως. Τι προτείνουν τα δεξιά; Καλύτερη φρούρηση των συνόρων, να πετάμε τους ύποπτους, τους άνεργους και τους (μικρο)παρανόμους έξω κ.λ.π (Ιταλία).

    Εσύ αν ζούσες στην Κόνιτσα ή στο Πάπιγγο το 1996, όπου περνούσαν ορδές οι πάμφτωχοι και αξιολύπητοι γείτονες και συνάνθρωποί μας Αλβανοί, μπαίνοντας και σε κανένα σπίτι το χειμώνα για να βγάλουν τη βραδιά, τι θα έκανες; Οι συμπατριώτες μας πήραν τα δίκαννα για να φυλαχτούν. Κι εγώ το ίδιο θα έκανα μάλλον, γιατί η αυτοσυντήρηση προηγείται της ιδεολογίας, όταν ζεις εκεί και όχι στην Εκάλη ή στο Κολωνάκι ή στα Βριλήσσια.

    Οι αιτίες είναι λοιπόν παραπάνω από εμφανείς, όχι μόνον στο εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα. Όσο τις αγνοούμε, καλυμμένοι πίσω από την αριστερή μας φρασεολογία, αλλά κυρίως μέσα στη βολή μας, τόσο θα χάνουμε το νόημα και θα απορούμε καθως θα συνωστίζεται ο κόσμος στο πάνω δεξιά τεταρτημόριο.

    Και δεν βλέπω άλλη λύση παρά να ανοίξει πλατιά η συζήτηση και χωρίς πολλές νουθεσίες προς τον κόσμο, αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα με πρόγραμμα, πρακτικές προτάσεις και συντεταγμένα, κι όχι πουλώντας αριστεροσύνη αλά “τζάμπα μάγκες” των βορείων προαστίων.

    Δεν εξάντλησα το θέμα, αλλά φοβάμαι εξάντλησα την υπομονή σου και αυτήν των αναγνωστών σου.

  4. Mike says:

    Δεν εξαντλείς τη δική μου, τουλάχιστον, υπομονή. Εγώ προσπάθησα να δω τη συντηρητικοποίηση της κοινωνίας από θεωρητική σκοπιά, εσύ εμπλούτισες τη συζήτηση με παραδείγματα. Αλλά, επαναλαμβάνω, πώς αντιμετωπίζεται αυτή;
    Στο σχήμα είναι εύκολο: δεν απαιτείται μια στροφή ούτε προς το κέντρο ούτε προς τα αριστερά, αλλά πρωτίστως μια στροφή προς τα κάτω!
    Να ανακαλύψουμε δηλαδή ξανά τις κοινωνικές αξίες, να τις εντάξουμε μέσα σε μια σύγχρονη θεώρηση της κοινωνίας του σήμερα και να οδηγηθούμε σε μια νέα αριστερά, ή για να το πω αλλιώς, να ανακαλύψουμε ποιά ή ποιές μπορεί να είναι οι κοινότητες του αύριο, τα κύτταρα εκείνα συλλογικότητας που θα αντιπαρατεθούν τον ατομικισμό του νεοφιλελευθερισμού και τα γκουλάγκ κάθε αυταρχικής ιδεολογίας.
    Το πρόβλημα δεν είναι της ελληνικής αριστεράς, είναι παγκόσμιο και δεν είμαι ενήμερος για προτάσεις αντιμετώπισής του.

    ΥΓ. Αυτή η Σοσιαλιστική Διεθνής, καταντά με την ανυπαρξία της (όπως και το ευρωπαϊκό σοσιαλιστικό κομμα), παράσημο στα στήθη του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού.


Show Buttons
Hide Buttons