Η Ηλεκτρονική Συνταγογράφηση
Το 2005, συμμετέχοντας σε μια ομάδα εργασίας του ΙΣΤΑΜΕ για την υγεία, κατέθεσα την εισήγησή μου για όλα τα ζητήματα οργάνωσης και παραγωγής υπηρεσιών υγείας, προκειμένου να συμβάλλω στην αναμόρφωση των θέσεων του ΠΑΣΟΚ για την Υγεία. Έγραφα τότε για το θέμα της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης:
Με την εξαίρεση των επεμβατικών τεχνικών, η συνταγογράφηση είναι το πιό ισχυρό αλλά και πιό επικίνδυνο θεραπευτικό εργαλείο, στα χέρια των ιατρών. Η ορθή ή λανθασμένη χρήση του έχει σημαντικές συνέπειες για την υγεία, αλλά επειδή η φαρμακευτική δαπάνη συνεχώς θα αυξάνεται, έχει σημαντικές συνέπειες και για την οικονομική επιβιωσιμότητα του συστήματος. Για τους λόγους αυτούς η διαχείριση της συνταγογράφησης έχει τεράστια σημασία για όλους τους εμπλεκόμενους στον τομέα υγείας.
Απάντηση σ’αυτό το πρόβλημα έρχεται να δώσει η ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Κατ’ αυτήν, ο ιατρός εισάγει τα δεδομένα της συνταγής σε έναν υπολογιστή (επιτραπέζιο, φορητό, παλάμης κτλ) ο οποίος περιέχει ειδικό λογισμικό. Η συνταγή ελέγχεται από το λογισμικό σε σχέση με την συμβατότητα διάγνωσης και σκευασμάτων, τις τυχόν αλληλεπιδράσεις μεταξύ των σκευασμάτων αλλά και του ιστορικού του ασθενούς σε αλλεργίες ή άλλες παθήσεις όπως αυτές προκύπτουν από το ηλεκτρονικό αρχείο του, τη σωστή δοσολογία, τη συμμόρφωση στους κανόνες του ασφαλιστικού οργανισμού κτλ. Η συνταγή μετά είτε αποστέλλεται στο φαρμακείο της επιλογής του ασθενούς με e-mail ή με fax, είτε στο μεταβατικό στάδιο, εκτυπώνεται στο ιατρείο και παραδίδεται στον ασθενή. Κατά τρόπο αυτόματο επίσης ενημερώνεται το ηλεκτρονικό αρχείο του ασθενούς.
Με το χειρόγραφο σύστημα δεν μπορεί να υπάρξει ποιοτικός έλεγχος της συνταγής τη στιγμή της συνταγογράφησης. Έτσι, ένας ιατρός μπορεί να αναγράψει δύο σκευάσματα που έχουν γνωστή και τεκμηριωμένη μεταξύ τους αλληλεπίδραση, ή να αναγράψει σκεύασμα που αντενδείκνυται για μία άλλη πάθηση ή αλλεργία που έχει ο ασθενής. Η υπερ ή η υποδοσολόγηση για την ηλικία και το βάρος του ασθενούς είναι επίσης ένα θέμα. Όσο άρτιο και αν είναι το γνωστικό επίπεδο των ιατρών, τέτοια σφάλματα είναι υπαρκτά.
Ένα ακόμη πρόβλημα είναι η συμμόρφωση των ασθενών. Με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία, μόνο το 22% των συνταγών εκτελούνται από τους ασθενείς με βάση τις οδηγίες αναγραφής τους. Το 14% δεν εκτελεί τη συνταγή, το 13% την εκτελεί αλλά δεν χρησιμοποιεί τα φάρμακα, το 22% διακόπτει πρόωρα τη θεραπεία, ενώ το 29% μειώνει κατά την κρίση του τη δοσολογία. Σε όλες τις περιπτώσεις έχουμε προφανή κατασπατάληση του πόρου της ιατρικής επίσκεψης, του κορεσμού του συστήματος υποδοχής (ουρές), κατασπατάληση του δημοσίου χρήματος και υποβάθμιση της αποδοτικότητας (και με όρους υγείας και με όρους οικονομίας) του συστήματος. Ο έλεγχος και η παρακολούθηση της συνταγογράφησης μέσα από την καταγραφή της στο ηλεκτρονικό αρχείο ασθενούς, μπορεί να βελτιώσει τη συμμόρφωση.
Άλλο θέμα, είναι η αποδοτικότητα της ιατρικής εργασίας. Στην πρωτοπόρο και εδώ Σουηδία όπου ήδη το 45% όλων των συνταγών διακινείται ηλεκτρονικά, έχει υπολογιστεί πως η ηλεκτρονική συνταγογράφηση γλιτώνει 100 ώρες εργασίας ανά ιατρό ανά έτος, ενώ ακόμα πιό σημαντική είναι η διευκόλυνση της εργασίας των φαρμακοποιών που σήμερα κυριολεκτικά πνίγονται υπό το βάρος της διπλότυπης συνταγής. Από την πλευρά των πολιτών, στη Σουηδία το 95% αυτών που έλαβαν ηλεκτρονική συνταγή δηλώνει πως θέλει να την ξαναχρησιμοποιήσει (Increasing use of electronic prescriptions in Sweden, eGovernment News – 27 April 2005 – Sweden – eServices for citizens).
Η Γαλλία, η Γερμανία, το Βέλγιο, η Φινλανδία, ακόμη και η Πορτογαλία, έχουν λάβει ήδη τις αναγκαίες πολιτικές αποφάσεις και έχουν ξεκινήσει πιλοτικά την εφαρμογή του μέτρου.
Τώρα πια, τέσσερα χρόνια αργότερα, το ΠΑΣΟΚ είναι στην εξουσία και έχει τη δυνατότητα να εφαρμόσει αυτό το μέτρο που είναι από μόνο του ικανό να εξοικονομήσει πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Συγκρινόμενο δε με τη λίστα φαρμάκων, εκτιμώ ότι το δεύτερο θα έχει μόνο κόστος και όχι κέρδη. Αλλά, δεδομένης της οικονομικής συγκυρίας, δεν έχουμε την πολυτέλεια να λάβουμε εσφαλμένες αποφάσεις, γιατί δεν θα χάσουμε μόνο χρόνο αλλά -κυρίως- μερικά δις ευρώ που θα μπορούσαμε να ανακατευθύνουμε στο σύστημα υγείας κατά τρόπο παραγωγικό.
Θα ήθελα όμως να επικαιροποιήσω λίγο το θέμα γιατί η εισήγηση στο ΙΣΤΑΜΕ είχε θεωρητικό χαρακτήρα, ενώ τώρα επιβάλλεται να διευκρινιστούν κάποια πρακτικά ζητήματα. Πχ, τότε η ηλεκτρονική συνταγογράφηση παρουσιαζόταν άμεσα συνδεδεμένη με το ηλεκτρονικό αρχείο ασθενούς. Αυτό είναι μεν σωστό, αλλά είναι εξαιρετικά δύσκολο να υλοποιηθεί κατά τρόπο ικανοποιητικό μέσα σε μια κυβερνητική θητεία, ενώ η ηλεκτρονική συνταγογράφηση μπορεί να υλοποιηθεί σε ορίζοντα τετραετίας.
Εξηγούμαι: αν τη στιγμή της εκτύπωσης η συνταγή διαβιβαζόταν ηλεκτρονικά σε ένα κεντρικό υπολογιστικό αποθηκευτικό χώρο, και υπό την αυτονόητη προϋπόθεση ότι οι πληροφορίες της συνταγής θα είναι οργανωμένες σε σχετικά πεδία, τότε ο τεράστιος όγκος των 100 εκατομμυρίων συνταγών περίπου ανά έτος, θα μπορούσε να αναλυθεί ανά οιοδήποτε πεδίο ή συνδυασμό πεδίων. Θα μπορούσαμε έτσι να γνωρίζουμε ανά πάσα στιγμή το κόστος ανά ασθενή ή ανά φύλο, ή ηλικιακό εύρος ασθενών, ανά ιατρό ή ειδικότητα ιατρών, ανά φαρμακείο ή περιοχή, ανά διάγνωση ή σκεύασμα κοκ. Για πρώτη φορά θα μπορούσαν να αποκαλυφθούν εξόφθαλμες καταχρήσεις που όλοι γνωρίζουν αλλά κανείς δεν ομολογεί. Όπως πχ το γεγονός ότι σε μικρό δήμο του νομού μου, η μηνιαία φαρμακευτική δαπάνη του ΟΓΑ είναι εξοφθάλμως αναντίστοιχη προς τον πληθυσμό και ουδείς ασχολείται, παρά το γεγονός ότι ο νομίατρος είναι πλήρως ενήμερος.
Αλλά θα ήθελα εδώ να καταθέσω και άλλη μια διάσταση των ωφελειών εκ της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης. Όλοι γνωρίζουμε ότι οι φορολογικές δηλώσεις των ιατρών είναι πολλάκις αναντίστοιχες με το πραγματικό εισόδημά τους. Η πλήρης, ψηφιακή καταγραφή των συνταγών παριστά το μόνο αντικειμενικό κριτήριο για τη φορολόγηση των ιατρών, διότι αποτελεί αδιάσειστο τεκμήριο παροχής υπηρεσιών υγείας.
Το κυριότερο αντεπιχείρημα που έχω ακούσει από ιατρούς, είναι ότι υπάρχουν πολλοί ιατροί, ιδιαίτερα οι μεγαλύτεροι ηλικιακά, που δεν είναι εξοικειωμένοι με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Δεν το αντιμετωπίζω ως σοβαρό επιχείρημα για δύο λόγους: α) γιατί οι ιατροί είναι ιδιαίτερα επιδέξιοι στο χειρισμό μηχανημάτων υψηλής τεχνολογίας όπως υπερηχοτομογράφοι, ηλεκτρομυογράφοι, ενδοσκόπια κάθε είδους κτλ που έχουν πολύ υψηλότερο βαθμό δυσκολίας στην εκμάθηση από τη χρήση ενός απλού προγράμματος Η/Υ και β) γιατί ακόμα κι αν υπάρχουν ψηφιακά αναλφάβητοι αλλά και ανεπίδεκτοι μάθησης ιατροί, ας προσλάβουν γραμματέα, να προσθέσουν και μερικές θέσεις εργασίας στην αγορά.
Τελευταίο αφήνω όχι το λιγότερο σημαντικό αλλά αντίθετα αυτό που θα επηρεάσει την καθημερινότητα των πολιτών. Θα απαλλαγούν από τα συνταγολόγια και το μόνο που θα χρειάζεται θα είναι να επιδεικνύουν την κάρτα υγείας τους για να λάβουν τις υπηρεσίες που έχουν ανάγκη. Βεβαίως, ένα τέτοιο μέτρο θα μπορούσε να βοηθήσει να καταστούν και οι πολίτες περισσότερο υπεύθυνοι. Πχ δεν καταλαβαίνω γιατί τα ασφαλιστικά ταμεία θα πρέπει να καλύπτουν οποιαδήποτε ποσότητα φαρμάκου υπερβαίνει την ετήσια ανάγκη του ασθενούς με χρόνιο νόσημα σε φάρμακα, όπως αυτή θα προκύπτει από την καταγεγραμμένη στη συνταγή δοσολογία. Άρα, η καθημερινότητα των πολιτών θα γίνει πιό απλή και πιό υπεύθυνη.
Κατά τη γνώμη μου, το μέτρο της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης έχει μόνο θετικά σημεία και θα πρέπει να καταστεί προτεραιότητα διότι συνιστά αυτονόητο μέτρο εκσυγχρονισμού και περιστολής σπαταλών.
Πολύ ενδιαφέρουσα η πρόταση της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης. Δυστυχώς πολλά χρήσιμα εργαλεία που είναι αυτονόητα στο εξωτερικό εδώ είναι πολυτέλεια. Ακόμα δεν υπάρχει (ηλεκτρονικός) ιατρικός φάκελος του ασθενούς,με αποτέλεσμα ο κάθε ασθενής που επισκέπτεται το γιατρό του ή νοσηλεύεται σε νοσοκομείο να είναι υποχρεωμένος να κουβαλάει μία σακούλα με βιβλιάρια υγείας, προηγούμενες εξετάσεις και συνταγές για να μπορεί να δωσει μια εικόνα του ιστορικού του στο γιατρό.
Ειναι ενα ενδιαφέρων και επίκαιρο θέμα απο πολλές απόψεις.
Δεν συμβιβάζεται με την εποχή μας το υφιστάμενο σύστημα των δυο βιβλιαρίων, το συνταλόγιο και το βιβλιάριο εντολών. Το σύστημα αυτο προαπαιτεί και εναν υγειή συγκενή , του ασθενούς, για να φέρει εις πέρας την εκτέλεση της συνταγογράφησης. Ιδίως για τις εγκρίσεις των φαρμάκων ή εντολών για τις αναλύσεις.
Παράλληλα δεν περιφρουρήται η αξιοπιστία του συστήματος και δημιουργούνται τεράστιες διαρροές φαρμάκων και εντολών με αντίστοιχη εκτίναξη της υγειονομικής δαπάνης, σε Εθνικό επίπεδο.
Ειναι ευκαιρία να υλοποιηθεί η ¨Ηλεκτρονική συνταγογράφηση” στη χώρα μας. Προς αυτή την κατεύθυνση ειχα περιγράψει ενα ιδεατό σύστημα στην έγκριτο εφημερίδα το “Βήμα”, της 6 Σεπτεμβρίου 2007.
Ευχαριστώ